Uraz więzadła krzyżowego przedniego niestety jest jednym z poważniejszych, a jednocześnie popularniejszych urazów stawu kolanowego. Staw kolanowy jest najbardziej złożonym stawem w naszym organizmie, a nieprawidłowo przeprowadzona rehabilitacja po rekonstrukcji ACL potrafi nie tylko wykluczyć z uprawiania sportu, ale też mocno obniżyć jakość życia.
Czy wiesz, że w przypadku nieprawidłowo przeprowadzonej rehabilitacji tylko 30% pacjentów wraca do pełnej sprawności?
Pozwól, że na początku wyjaśnię Ci pokrótce jak zbudowany jest staw kolanowy, a także jakie funkcje pełni więzadło krzyżowe przednie. Pozwoli Ci to zrozumieć, dlaczego powrót do sportu po urazie wymaga nie tylko czasu, ale też intensywnej pracy treningowej.
Jak zbudowany jest staw kolanowy?
Dokładnie staw kolanowy składa się z dwóch stawów:
-Stawu piszczelowo- udowego, w którego skład wchodzą kości piszczelowa i udowa, łąkotki: boczna i przyśrodkowa oraz więzadła: poboczne piszczelowe, poboczne strzałkowe, krzyżowe przednie oraz krzyżowe tylne.
– Stawu rzepkowo-udowego, który tworzy kość udowa oraz rzepka.
Kolano jest stawem, który do prawidłowego wykonywania swoich funkcji potrzebuje odpowiedniej stabilności. Jego biernymi stabilizatorami są więzadła, natomiast za stabilizację czynną odpowiadają mięśnie: czworogłowy uda, półścięgnisty, półbłoniasty, krawiecki oraz smukły, mięsień dwugłowy uda, napinacz powięzi szerokiej oraz brzuchaty łydki.
Funkcje więzadła krzyżowego przedniego (ACL)
Więzadło krzyżowe przednie jest najbardziej napięte podczas wyprostu kolana, zmniejsza swoją aktywność przy zgięciu stawu. Jego podstawowe funkcje to:
-stabilizacja kolana w płaszczyźnie czołowej
-zapobieganie przemieszczania się kości piszczelowej do przodu względem kości udowej
-ograniczenie rotacji goleni
Jakie są najczęstsze przyczyny urazów ACL?
– Nadmierny wyprost (przeprost) w stawie kolanowym, który może wynikać z działania siły zewnętrznej na wyprostowane kolano (np. uderzenia) lub nagłego obciążenia wyprostowanej kończyny.
– Przesunięcie powierzchni stawowych piszczeli i uda poza ich naturalny zakres ruchu (nadmierna rotacja stawu kolanowego) w wyniku nagłej zmiany kierunku poruszania, hamowania lub rotacji kolana przy jednocześnie ustabilizowanej stopie.
Do oceny uszkodzenia ACL używa się trzystopniowej skali:
– I stopień – uszkodzenia niewielkiej ilości włókien (naciągnięcie, wydłużenie części włókien)
– II stopień – znaczna ilość włókien zostało uszkodzona (naderwanie)
– III stopień – całkowite zerwanie więzadła lub oderwanie od przyczepów kostnych
Rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego to zastąpienie zerwanego więzadła syntetycznym lub przeszczepem pobranym z innego miejsca w organizmie. Ma ona na celu przywrócenie stabilności stawu kolanowego, a tym samym prewencje dalszego uszkadzania tkanek stawowych (m.in. łąkotek, chrząstki). Kluczową rolę w odzyskaniu pełnej sprawności kolana jest rehabilitacja następująca po zabiegu.
Jak długo trwa powrót do sprawności po rekonstrukcji ACL?
Przebieg podstawowej rehabilitacji dzieli się na kilka głównych etapów:
-I etap, czyli pierwsze 14 dni – zalecane jest chodzenie o kulach oraz ćwiczenia bierne i czynno-bierne operowanego stawu, ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego uda, z czasem ćwiczenia mięśni przywodzicieli, a także praca z fizjoterapuetą. Na koniec tego etapu pacjent powinien zacząć poruszać się bez kul łokciowych i obciążać chorą kończynę.
– etap II, około 6 tygodni od zakończenia etapu I, praca nad odzyskaniem funkcji stawu kolanowego (zgięcia i wyprostu, a także ruchomości rzepki) – ten etap jest kluczowy w przejściu do kolejnych kroków, bardzo często odbywa się pod opieką fizjoterapeuty.
– etap III, czyli czas między 6, a 9 tygodniem– wykonywanie ćwiczeń z obciążeniem własnego ciała w celu odbudowy mięśni otaczających staw kolanowy.
– etap IV, czas między 12, a 16 tygodniem jest to kluczowy etap rehabilitacji. Wprowadzanie ćwiczeń siłowych, praca nad równowagą, czuciem mięśniowym oraz dążenie do odbudowy siły mięśni otaczających staw kolanowy. Około 3 miesiące po rekonstrukcji na ogół wprowadzane są lekkie biegi w miejscu. Na tym etapie bardzo często rozpoczyna się współpraca z trenerem medycznym.
Po okresie około 4 miesięcy od zabiegu zaleca się rozpoczęcie treningów, które mają na celu przygotowanie kończyny, a także całego ciała do powrotu do sportu. Jest to najlepszy czas, aby zgłosić się do trenera motorycznego lub trenera medycznego, który specjalizuje się w tego rodzaju treningach.
Dlaczego rehabilitacja jest kluczowa?
Uraz stawu kolanowego, a następnie rekonstrukcja ACL (a także każdego innego więzadła) wymaga profesjonalnej fizjoterapii oraz treningu wzmacniającego kończynę dolną. Badania wykazują, że brak odpowiedniej rehabilitacji po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego może trzykrotnie zwiększyć ryzyko ponownego urazu.
Praca z fizjoterapeutą oraz trenerem medycznym ma za zadania:
– odzyskanie funkcji kolana w pełnym zakresie
– prewencję kompensacji ruchu
-odbudowę siły mięśni kończyn dolnych oraz wyrównanie dysbalansu siły między kończynami
– odbudowę koordynacji ruchowej oraz czucia mięśniowego
– naukę prawidłowego wykonywania ruchów dynamicznych, w tym zmian kierunków poruszania,skoków, hamowania oraz przyspieszania
-wsparcie psychicznej pewności siebie pacjenta w stosunku do kończyny, która uległa urazowi.
Jak wygląda trening w trakcie rehabilitacji po urazie ACL?
Jak wspomniałem wyżej, profesjonalnie przeprowadzony proces rehabilitacji po rekonstrukcji ACL zmniejsza ryzyko ponownego urazu, może przyspieszyć Twój powrót do sportu, jest bardziej efektywny i skuteczny. Trening medyczny w tym przypadku opiera się przede wszystkim na:
– Odbudowie mięśni czworogłowe uda (prosty uda, obszerny boczny, obszerny przyśrodkowy i obszerny pośredni) które często zanikają po rekonstrukcji, a jednocześnie pełnią kluczową rolę w stabilizacji stawu kolanowego.
– Odbudowie siły mięśni kulszowo-goleniowych, mięśni pośladkowych oraz mięśni łydki.
– Zwiększaniu stabilności postawy oraz wzmacnianiu mięśni core.
– Wzmacnianiem funkcji stawu kolanowego oraz stawu biodrowego.
– Przygotowaniu do uprawianego sportu poprzez wykorzystanie podczas ćwiczeń ruchów specyficznych o odpowiedniej skali trudności.
– Zwiększaniu koordynacji mięśniowej.
– Odbudowie i zachowaniu równowagi mięśniowej w kończynie po rekonstrukcji, a także zdrowej.
– Przeprowadzaniu testów diagnostycznych, które kontrolują postępy i deficyty.
Ile trwa powrót do sportu po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego?
Pełna rehabilitacja i powrót do sportu po rekonstrukcji ACL może trwać od 5-6 do nawet 8-12 miesięcy. Przez lata przyjmowano, że powrót po rekonstrukcji następuje po 4-9 miesiącach, jednak warto traktować te wyznaczniki czasowe orientacyjnie. Ostatnie badania udowodniły, że w okresie od 4 do 9 miesiąca po rekonstrukcji ryzyko ponownego uszkodzenia więzadła spada o około 50% miesięcznie, dlatego czasem dodatkowy miesiąc rehabilitacji może okazać się kluczowy w perspektywie dalszej sprawności. Szybkość powrotu do sportu zależy indywidualnych predyspozycji pacjenta. Znaczenie mają: wiek, zdolności regeneracyjne organizmu, rozległość urazu, a także ogólny stan zdrowia, a także specyfika dyscypliny sportowej jaką uprawia pacjent, a także jakości procesu rehabilitacji.
Z doświadczenia z moimi podopiecznymi wiem, że jest to sprawa bardzo mocno indywidualna, jednak jako trener medyczny zawsze podkreślam, że najważniejsza jest cierpliwość i konsekwentna praca. W przypadku powrotu do pełnej sprawności oraz sportu po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (tak jak przy każdym innego urazie) najważniejsze jest słuchanie organizmu i obserwacja. Nie zawsze szybciej znaczy lepiej. Duże znaczenie w powrocie do sprawności, ma też stan fizyczny przed doznaniem urazu, dlatego warto dbać o prewencję. Silne mięśnie to zdrowsze kolana to mniejsze ryzyko kontuzji .Tutaj możesz znaleźć kilka ćwiczeń, ktróe pomagają prewencyjnie wzmocnić “siłę kolan”
Zapraszam Cię do kontaktu (link kontaktowy)- pomogę Ci zadbać o Twoje kolana.
Źródła:
https://www.praktycznafizjoterapia.pl/artykul/powrot-do-biegania-po-aclr
https://www.fizjologika.pl/acl-17-24-tygodnie/
Between-Limb Symmetry in ACL and Tibiofemoral Contact Forces in Athletes After ACL Reconstruction and Clearance for Return to Sport
Clinical Factors That Predict a Second ACL Injury After ACL Reconstruction and Return to Sport: Preliminary Development of a Clinical Decision Algorithm – Mark V. Paterno, Bin Huang, Staci Thomas, Timothy E. Hewett, Laura C. Schmitt, 2017
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/2325967114S00144